Temel Nedir?
Temel Nedir?
Temel Nedir? Bugün sizlerle temel kavramını, temel çeşitleri ve özelliklerini daha yakından inceleyeceğiz. Öncelikle temel kavramının ne olduğuyla başlayalım. Temeller, düşey taşıyıcılardan (kolon, perde, taşıyıcı duvar) aldıkları yükleri daha geniş bir alana yayarlar. Yapıda kolon veya perdeler direkt olarak zemine oturtulamazlar, zemine direk oturtulan düşey taşıyıcılar zeminin normal dayanımının çok üzerinde gerilmeler oluşturur bundan dolayı zımbalama (delme) etkisi oluşur ve yapısal kusurlar meydana gelir.
Üst yapı tipi ne olursa olsun (betonarme, ahşap, çelik, yığma) daima betonarme tercih edilir. Bunun nedeni diğer malzemelerin mukavemetlerinin ve zemin şartlarına gösterecekleri dayanımın uygun olmamasıdır.
Temel Çeşitleri
Temel çeşitleri iki ana başlık altında inceleyeceğiz. Bunlar Yüzeysel (Sığ) Temeller ve Derin Temeller
Yüzeysel (Sığ) Temel Çeşitleri
- Tekil (Münferit) Temeller
- Duvar Altı Temeller
- Birleşik Temeller
- Mütemadi (Sürekli) Temeller
- Radye Temeller
Temel Çeşitleri
Temel çeşitleri iki ana başlık altında inceleyeceğiz. Bunlar Yüzeysel (Sığ) Temeller ve Derin Temeller
Yüzeysel (Sığ) Temel Çeşitleri
- Tekil (Münferit) Temeller
- Duvar Altı Temeller
- Birleşik Temeller
- Mütemadi (Sürekli) Temeller
- Radye Temeller
Derin Temel Çeşitleri
- Ayak Temeller
- Kazıklı Temeller
- Keson (Kuyu) Temeller
Temel çeşitlerini daha detaylı inceleyelim.
Yüzeysel (Sığ) Temeller
1) Tekil (Münferit) Temeller
Her kolonun altına ayrı ayrı, kolon kesitinden daha büyük betonarme bir pabuç yapılarak oluşturulur. Münferit veya ayak temelde denir. Orta sert zeminlerde ve düşük bina ağırlığı olan yapılarda kullanılır. Deprem kuvvetinin aktarılması için bağ kirişi kullanılır. Tekil temeller genel olarak yüksekliği az ve uzun yapılarda tercih edilir.
2) Duvar Altı Temeller
Herhangi bir yapıda yapıdan bağımsız olan taşıyıcı duvarların altında, duvardan en az 20 cm daha geniş duvar yükünü zemine daha güvenli bir şekilde aktaran betonarme kiriş şeklinde yapılardır.
3) Birleşik Temeller
İki kolonun birbirine çok yakın olması durumunda her iki kolon için bir adet pabuç yapılarak oluşturulan temel sistemidir. Eksenel kuvvetin yüksek olduğu kolonun pabucu daha geniş yapılarak zeminde oluşacak gerilme dağılımın her yere eşit dağılımı sağlanır.
Kolon yüklerini fazla zemin taşıma kapasitesinin düşük olduğu durumlarda tekil temellerin birbirleriyle birleştirilerek oluşturulur. Bununla beraber zeminin homojen olmadığı durumlarda tekil temellerde oluşacak farklı oturmalar sürekli temel vasıtasıyla giderilir.
5) Radye Temeller
Yapının ağırlığının çok fazla olduğu ve zemin taşıma kapasitesinin düşük olduğu, yapının taşıyıcı elemanlarının tek bir temele oturtulduğu temel sistemidir. En yaygın kullanılan temel sistemidir yüksek binalarda ve dolgu zeminlerde tercih edilme sebebidir. Beş farklı uygulama şekli vardır bunlar; Kirişsiz Radye, Kirişli Radye, Ters Kirişli Radye, Ters Mantar Radye ve Düz Mantar Radye’dir. Yaygın kullanılanlar.
KİRİŞSİZ RADYE: Sistemdeki tüm kolonların altına ve yapının tamamını örten kalın bir plak yapılır ve kolonlar bu plağa oturtulur. Özellikle köşe kolonlar zımbalama açısından risklidir. Bu yüzden plak kalınlığı zımbalama olmayacak şekilde ayarlanmalıdır.
KİRİŞLİ RADYE: Yapının tüm kolonları altına ve yapının tamamını örten bir plaka yapılır ve üstüne kirişler eklenir. Eklenen kirişler kolonlara oturtulur ve temel oluşturulur.
Derin Temeller
1) Ayak Temeller
Zemin iyileştirmenin yeterli olmayacağı veya iyileştirmenin yapılmasına rağmen riskin devam ettiği durumlarda, ayakların planda belirlendiği duvarların birleşme noktalarına getirilir ve tabanları kare, çan şeklinde genişletilir. Açık temelde bu ayakların uçları betonarme kirişlerle bağlanır.
2) Kazıklı Temeller
Çok zayıf zeminlerde sağlam zemine ulaşıncaya kadar delinip yerinde dökülen ve üst yapının yükünün tamamını yada bir kısmını zayıf zeminden geçerek derindeki sağlam tabakalara aktarmaya yaran temel sistemidir. Kazık temel, yapı yükünü derindeki sağlam zemine aktararak zeminle yapı arasında rijit bir bağlantı oluşturur. En yaygın kullanılan yöntem ise FORE KAZIK uygulamasıdır.
FORE KAZIK: Zemin içerisinde dairesel kesitli bir delgi açma makinesi yardımıyla zemin içerisine kazık donatısı ve beton dökülmesi şeklinde yapılan temel güçlendirme sistemidir.
3) Keson (Kuyu) Temeller
Sağlam zeminin derinlerde olduğu su altı veya sulu bölgelerde kazık temelinde uygulanamadığı zeminlerde kullanılır. Genellikle içi boş kare veya dörtgen şekillerde olur. İçine kum veya çakıl doldurularak sağlam zemine inene kadar üstüne malzemeler eklenerek batırma yöntemiyle temele inilir. Limanlarda, köprü ayaklarında,dalga kıran vb. yerlerde kullanılır.
İnşaatlarda kullanılan temel çeşitleri sağlam bir yapının oluşturulmasında önemli bir konudur. Bundan dolayı da herkesin bu konuda fikir sahibi olması ve bilinçlenmesi oldukça önemlidir. Bu içeriğimizde de sizlere inşaatlarda kullanılan temel çeşitlerini sade ve anlaşılır bir şekilde derledik. Konuyla ilgili görüş ve önerilerinizi bize yorum olarak bildirebilirsiniz.
